Wizyta studyjna w Saksonii
Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich w województwie dolnośląskim zorganizował w dniach 14 - 16 grudnia 2009 podróż studyjną do Wolnego Państwa Saksonia. W wyjeździe wzięli udział partnerzy Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich aktywnie zaangażowani w działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w regionie, w tym kadra naukowa wrocławskich wyższych uczelni, samorządowcy, Radni Sejmiku Województwa Dolnośląskiego oraz członkowie Lokalnych Grup Działania. Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania "Kraina Łęgów Odrzańskich" reprezentował Grzegorz Łagoda.
Celem wyjazdu była wymiana doświadczeń i poznanie najlepszych praktyk z zakresu realizacji działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień z zakresu osi IV LEADER, specyficznej dla regionu Saksonii inicjatywy ILE, a także odnowy wsi.
Miałem okazję zapoznać się z najlepszymi praktykami w ramach zrealizowanych projektów, wziąć udział w spotkaniach z saksońskimi samorządowcami, przedstawicielami instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie działań PROW, instytucji zajmujących się kształtowaniem przestrzeni wiejskiej w Saksonii oraz Lokalnymi Grupami Działania.
W organizację wyjazdu zaangażowało się Saksońskie Ministerstwo Środowiska i Rolnictwa w Dreźnie, które również gościło naszą delegację w swojej siedzibie.
Wizyta studyjna została zorganizowana w ramach realizacji Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2008 -2009 i była sfinansowana ze środków Schematu III Pomocy Technicznej PROW na lata 2007 – 2013 oraz budżetu państwa.
Saksończycy mieszkający na wsi pokazują, że inicjatywy lokalne wsparte środkami finansowymi powodują, że wieś może być atrakcyjna dla turystów i samych mieszkańców. W przypadku naszego kraju programy takie obejmują następujące województwa: opolskie, górnośląskie i dolnośląskie.
Mieszkańcy wsi sami wychodzą z inicjatywą ich rewitalizacji. Najczęściej we wsi tworzy się grupa osób, które opracowują plan odnowy, następnie dostają oni część pieniędzy i rozpoczynają prace. Dzięki temu, że sami mieszkańcy mogą wykonać część prac, albo np. dostarczyć materiały potrzebne do remontu, koszty prac można obniżyć. Grupy odnowy wsi korzystają z pieniędzy budżetu lokalnego samorządu i unijnych dotacji. Ich liderzy uzyskują potrzebną wiedzę na szkoleniach i warsztatach. Co ciekawe wsie rywalizują w konkursach i planują co jeszcze można zrobić i skąd wziąć na to środki finansowe. Przedstawiciele poszczególnych wsi wyjeżdżają również do innych miejscowości, aby zobaczyć jak tam wyglądają projekty odnowy wsi. W Saksonii problemy na wsiach są podobne do tych polskich, chodzi tutaj głównie o wyludnianie się wsi z powodu większej atrakcyjności miast. Zjawisko odpływu ludności ze wsi ma jednak znacznie większe rozmiary u naszych zachodnich sąsiadów. Saksończycy szukają rozwiązania problemów w następujących programach odnowy: ILE (specyficzny program dla Saksonii) i LEADER. Zaangażowało się w te programy 35 gmin.
Jedną z nich jest Rammenau. Dzięki dotacjom mieszkańcy tej wsi wyremontowali dwa budynki: stare więzienie, w którym utworzono rolnicze muzeum i kuźnię, gdzie turysta może poprosić o wykucie dla siebie podkowy. Powstał również pomysł na złagodzenie zjawiska wyludniania się obszarów wiejskich. W Saksonii każda wieś poniżej 5 tys. mieszkańców może otrzymać dotacje na remonty i adaptację budynków gospodarczych na cele mieszkaniowe. Tak np. mieszkańcy przekształcają stare gospodarstwa w domy, do których się przeprowadzają. Dzięki temu dostają do 50 proc. zwrotu kosztów, mają gdzie mieszkać, a wieś staje się ładniejsza i co najważniejsze, łagodzi się wspomniany wcześniej problem odpływu ludności ze wsi.
Miejscowość Demitz-Thumitz wygrała konkurs na wioskę tematyczną zorganizowany w ramach programu ILE. Mieszkańcy opracowali także logo swojej miejscowości, na którym widnieje wiadukt kolejowy, który połączył dwie wsie - Demitz i Thumitz, lasy, wzgórze i żuraw, którym transportuje się wydobywany tam granit.
Wieś reklamuje się jako wioska granitu pokazując, że nawet tereny z ogromnym kamieniołomem nie muszą odstraszać turystów.
Granitowy wiadukt kolejowy z linią kolejową Drezno – Wrocław
W Buchholz został wyremontowany dawny sklep spożywczy z salą. Obecnie znajduje się tam kręgielnia i świetlica, w której można urządzić spotkanie albo imprezę urodzinową. Może z niej korzystać każdy mieszkaniec wsi, a pieniądze z wynajmu sali przeznaczane są na utrzymanie świetlicy.
Z kolei mieszkańcy Durrhennersdorf, w którym znajduje się dawny zespół rycerski, wyremontowali część zabudowań, tworząc klub dla młodzieży. W budynkach organizuje się wystawy i imprezy, z których dochód przeznacza się na dalsze remonty.
Na drugim planie budynki byłego zespołu rycerskiego – przyszła siedziba samorządu lokalnego
Uczestnicy wyjazdu z gospodarzami
Zmiany na terenie saksońskich wsi są efektem zaangażowania mieszkańców, lokalnych przedsiębiorców i pomocy zewnętrznej. Pieniądze dostępne za pomocą różnych programów dają szansę na stworzenie na terenach wiejskich atrakcyjnych turystycznie miejsc.
Tekst i zdjęcia: Grzegorz Łagoda
